'Ik heb niet de antwoorden, het is een samen zoeken'

Rita Renema (63) is geestelijk verzorger bij Lelie zorggroep en oprichter en directeur van de stichting ‘Als kanker je raakt’. Ze heeft hierdoor vaak ontmoetingen die gaan over (de zin van) het leven. Zelf  kreeg ze drie keer  kanker. "Ik heb niet de antwoorden, het is een samen zoeken."

Als geestelijk verzorger van hospice De Regenboog  werkt Rita samen met de dokter, de psycholoog, maatschappelijk werk, de palliatief consulent en de verpleegkundigen. “Ik ben onderdeel van een multidisciplinair team en wekelijks bespreken we de mensen die bij ons zijn opgenomen. Lijden van mensen kan enorm groot en gecompliceerd zijn en de tijd dat mensen bij ons verblijven, is vaak kort. Als team kunnen we veel voor hen en hun naasten betekenen, want het sterven en de weg die mensen soms moeten gaan, blijven raken. We zorgen als team dus ook voor elkaar.”
Het werk als geestelijk verzorger bestaat vooral uit het voeren van gesprekken met mensen.  “Stervende mensen willen doorgaans graag praten. Op de grens van leven en dood beseffen mensen wat hen ten diepste raakt. Het gaat in mijn werk om mensen met hun eigen verhaal en emoties, hun eigen pijn en verdriet en vaak ook eenzaamheid.” Ook bij haar werkzaamheden in verpleeghuis Pniël voert Rita veel gesprekken. “Laatst kwam ik bij een mevrouw die voor revalidatie was opgenomen. Het herstel ging voorspoedig, maar ze was erg verdrietig. We kwamen in gesprek over haar emotie rond haar vallen. Ze vertelde dat ze bij haar thuis de hele nacht in de wc had gelegen. Ze kon niet opstaan en had geen alarm. Ze voelde zich alleen en ging over haar dood nadenken. Bij ons gesprek moest ze huilen en begon ze te vertellen. Ik hoorde in haar verhaal dat haar geloof in God veel voor haar betekende. We hebben er toen ook samen voor kunnen bidden. Zo’n gesprek duurt denk ik wel een uur. Dat bedenk ik niet van tevoren. Maar het is mooi om in het totale proces te zien dat iemand innerlijk en lichamelijk mag herstellen. We kwamen elkaar in de weken die volgden af en toe tegen en dan hoorde ik dat het goed met haar ging. Dat kan me blij maken. Samen zijn we gericht op onze totale zorg voor de ander.”

Samen zoeken
“Ieder mens heeft het diepe verlangen om gezien en gehoord te worden in zijn of haar eigen proces,” daar is Rita zich erg van bewust. “Geestelijke zorg is er voor iedereen, of je nu gelovig bent of niet. En dat vind ik prachtig! Het is een zorgdragen voor elkaar. In de zoektocht en worsteling van mensen probeer ik naast de ander te staan. Ik probeer met de ander mee te lopen. Mensen zijn vaak eenzaam en op zoek naar antwoorden en kunnen worstelen met de vraag wat ze van het leven hebben gemaakt. In het sterven komen verleden, heden en toekomst bij elkaar. Wanneer ik als geestelijk verzorger in die fase word toegelaten, kan het me iedere keer blijven raken hoe snel je bij de kern van het leven uitkomt. Het gaat in die gesprekken niet over wat je hebt bereikt, maar over wie je bent. Ik vind het erg mooi als mensen mij in vertrouwen nemen.”

Realiteit
De realiteit van haar eigen leven draagt Rita met zich mee in haar werk als geestelijk verzorger. “Mijn realiteit is dat ik in God geloof,” zegt Rita stellig. “Geloven betekent voor mij een dieper zien. Mijn zien en begrijpen in het hier en nu is beperkt, maar ik geloof dat God de schepper is van ons leven en dat mijn leven een doel heeft. De Bijbel is daarbij een leidraad voor mijn leven.” Dus ook als Rita moeilijke dingen meemaakt en ook als ze kanker krijgt, blijft ze vertrouwen op God. “Ik heb drie keer kanker gehad. De laatste keer kreeg ik een erg slechte prognose. Ik moest me voorbereiden dat ik aan mijn kanker zou overlijden. Dat is zwaar geweest. Niet alleen voor mij, maar ook voor mijn man en kinderen. Maar in die moeite mochten wij ervaren dat God erbij was. Ik heb toen ervaren dat ik door God werd gedragen. Ik heb geleerd dat Hij mij niet vóór het lijden beschermt, maar wel ín het lijden. Ik geloof dat mijn leven geborgen ligt in God. Ik geloof in een eeuwig leven bij God. Dat is mijn diepste realiteit. Dat vult mijn leven met vallen en opstaan, met zoeken en vinden, met vragen en strijd. Het is inmiddels 8 jaar geleden, dat ik verder mocht leven hadden we niet gedacht.”

Levensgenieter
‘Waarom ik wel en een ander niet?’ met die vraag kan Rita blijven worstelen. “Ik heb daar geen antwoord op. Wanneer je wordt geconfronteerd met de realiteit van je eigen sterfelijkheid, word je ook geconfronteerd met je geloof in God. Het heeft me geleerd dat God in mijn kwetsbare afhankelijkheid dichtbij mij was. Het is zwaar geweest en dat is het soms nog. Want al het medische geweld heeft ook zijn schade achtergelaten. Maar ik mag leven en dat ervaar ik als een kostbaar geschenk! Het heeft me geleerd om het leven ten volle te leven. Ik ben me ervan bewust dat ik mag leven. Ik leef in het hier en nu. Ik omarm het leven en zie het als een opdracht van God aan mij: ‘mens, leef!’. Ik ben een levensgenieter met een lach en een traan.”

Kwetsbaar en sterfelijk
Rita heeft soms best moeite met de huidige maatschappij. “We leven in een geïndividualiseerde, geseculariseerde maatschappij. De medische zorg is heel goed, maar wordt steeds technischer. Onze zorg is voornamelijk gericht op het medisch-technische. Dat is natuurlijk geweldig, maar er is weinig aandacht voor alle levensvragen en zingevingsvragen die boven komen tijdens de behandelingen. Vragen over kwetsbaarheid en sterfelijkheid. Hoe nu verder? Is er leven na de dood? Waar is God? Hoe pak ik het leven weer op? Wanneer je de diagnose kanker krijgt, staat je wereld - en die van je naaste - op zijn kop. Er is chaos in je dagelijks leven, chaos in je denken. Waar kun je dan heen met al je vragen?” In 2011 richtte Rita (samen met Arie van der Veer) de stichting ‘Als kanker je raakt’ op, vanuit Lelie zorggroep wordt Rita sinds 2014 gedetacheerd om als directeur van deze stichting te werken. Inmiddels doet zij dit samen met 50 vrijwilligers die allen door kanker zijn geraakt, christen zijn en er voor de ander willen zijn. De stichting organiseert activiteiten die draaien om ontmoeting, (h)erkenning en (geloofs)bemoediging. “Met elkaar zetten we onze ervaring, geloof, kennis en kunde in. We hebben gemerkt dat we in een behoefte voorzien. Omstandigheden kunnen we niet veranderen, maar de kijkrichting wel!”

Ruimte en respect
In haar  gesprekken en ontmoetingen met mensen is Rita’s vertrekpunt altijd de ander. “Mijn geloof zit in mij en draag ik met mij mee. Maar dat doe ik vaak zonder woorden. Ik heb niet de antwoorden. Het is een samen zoeken. Het lijden aan het leven is soms zeer complex, mede door keuzes die mensen zelf maken in het leven. Dat kun je voor de ander niet oplossen. Dat vind ik soms moeilijk, maar ik kan er wel voor de ander zijn.”
“Ieder mens is uniek. Iedereen heeft zijn of haar eigen manier om met de realiteit van het leven om te gaan.” Haar advies? “Geef elkaar ruimte en respect. Accepteer elkaar, ook al begrijp je elkaar niet. Je hoeft het niet met elkaar eens te zijn. Probeer altijd met elkaar in gesprek te blijven. En als je christen bent: bid voor elkaar!”

Dit interview komt uit het Lelie magazine dat in juni 2018 verscheen. (Beeld: Iris Loonen. Tekst: Hanna Smallenbroek)
Klik hier om door dit Lelie magazine te bladeren. Klik hier om het meest recente Lelie magazine gratis aan te vragen.